Nazwy
geograficzne
Nazwy geograficzne są to nazwy własne
obiektów geograficznych znajdujących się
na Ziemi. Większość obiektów
geograficznych, zarówno naturalnych (np.
kontynenty, góry, rzeki, pustynie), jak
i stworzonych przez człowieka (państwa,
jednostki administracyjne, miejscowości
itp.) ma swoje własne, przypisane im
nazwy. Czasami owych nazw dla tego
samego obiektu jest więcej niż jedna,
czasami w różnych językach występują
różne ich formy i brzmienia. Obok
współrzędnych geograficznych, powinny
one pozwolić na szybką i łatwą
identyfikację krajów, regionów,
miejscowości, obiektów fizjograficznych.
Wynika z tego konieczność standaryzacji
nazw geograficznych, a więc ustalania i
zatwierdzania nazw uznanych dla danych
obiektów za najwłaściwsze. Jest to
szczególnie ważne w dobie wielkiego
rozwoju informatyki i różnych form
masowej komunikacji.
Nazwy geograficzne można podzielić na
oficjalne i nieoficjalne. Nazwy
oficjalne są zatwierdzane przez organ
nazewniczy i stosowane na obszarze jego
kompetencji. Są to tzw. endonimy
standaryzowane, np. Warszawa, London,
België i Belgique, Italia, New Zealand.
Drugą grupę stanowią inne formy nazw.
Mogą to być nazwy powszechnie używane,
zwyczajowe lub potoczne, ale różniące
się od tych, które przyjęto za oficjalne
(np. Kudowa zamiast oficjalnej
Kudowa-Zdrój, nazwy w językach
występujących na danym obszarze, ale nie
mających na nim statusu języka
oficjalnego, czyli nazwy lokalne,
autochtoniczne, mniejszościowe (np.
kaszubskie Kaszëbë).
Są także nazwy wyrażone w języku nie
występującym na danym terenie, np.
polska nazwa Paryż dla francuskiej Paris
czy francuska Varsovie i angielska
Warsaw dla polskiej Warszawy. Są to tzw.
egzonimy, które są definiowane jako
nazwy używane w określonym języku dla
obiektów geograficznych znajdujących się
poza obszarem, gdzie ten język ma status
oficjalny i różniące się od nazw
oficjalnych w języku lub językach na
obszarze gdzie znajdują się dane
obiekty. Świadczą one często o
historycznych powiązaniach ich
użytkowników z odległymi nawet krajami.
Dotyczy to również języka polskiego,
obfitującego w nazwy geograficzne
odnoszące się do obiektów leżących poza
granicami naszego kraju. Kształtowane
niekiedy od kilkuset lat, są częścią
dziedzictwa kulturowego i powinny być
zachowywane, jeśli są utrwalone i
powszechnie używane. Jednocześnie,
zgodnie z zaleceniem ONZ, niewłaściwe
jest utrzymywanie tych egzonimów, które
wyszły z użycia, nie są szeroko znane
lub były wprowadzone pochopnie i okazały
się sztuczne. W przypadkach wątpliwych
powinno się stosować nazwy oryginalne.
W 1954 roku ówczesna Komisja Ustalania
Nazw Geograficznych podjęła szeroko
zakrojone prace mające na celu
ujednolicenie stosowania w Polsce nazw
geograficznych świata oraz przygotowanie
wykazu nazw uznanych za poprawne i
zalecanych do stosowania – zarówno nazw
polszczonych (egzonimów), jak i nazw
oryginalnych (endonimów).
W ciągu lat, które upłynęły od tego
czasu zmieniały się zasady, którymi
obecna Komisja Standaryzacji Nazw
Geograficznych kieruje się przy
ustalaniu zalecanego nazewnictwa. Chodzi
przede wszystkim o poprawność stosowania
egzonimów. Początkowo zalecano ich
szerokie używanie, a nawet spolszczanie
tych nazw, które w Polsce znane nie
były. Później okazywano znacznie większą
w tym względzie ostrożność. Problem jest
jednak bardzo złożony, budzi
kontrowersje i zrozumiałe spory. Komisja
stara się nie usuwać tych nazw, które w
polskim języku są utrwalone i które
stanowią część naszego dziedzictwa
kulturowego. Jednocześnie niektóre z
takich nazw jako w praktyce niestosowane
są jednak przez Komisję niezalecane.
Chodzi więc z jednej strony o to, aby
chronić te polskie nazwy, które na
ochronę zasługują – a z drugiej strony
pozbywać się tych, które wprowadzono
pochopnie lub które wyszły z użycia.
Jednocześnie niektóre dawniej używane
nazwy zastępowane są nowszymi. Opinie, a
zatem i podejmowane w tych sprawach
decyzje, mogą być, i istotnie były,
bardzo dyskusyjne.
Rozwiązania przyjęte przez Komisję, w
skład której wchodzi liczne grono
specjalistów: geografów, historyków,
językoznawców, kartografów, wynikają
często z gorących dyskusji i nie są
pozbawione subiektywizmu. Kryteria
ustalania nazw nie mogą być bowiem
jednoznaczne – tym bardziej, że język
jest żywy i zmienne są nasze
doświadczenia. Dlatego każda zmiana
polskiego egzonimu jest dyskutowana i w
przypadku każdej takiej nazwy
podejmowana jest indywidualna decyzja.
|